De Europese erkenning van glyfosaat, 's werelds meest gebruikte onkruidverdelger, loopt op 15 december 2022 af. Ondanks wetenschappelijke studies die de schadelijke gevolgen van glyfosaat voor mens en milieu aantonen, werd toch een nieuwe toelatingsprocedure opgestart. Hieronder een 'round-up' van het glyfosaatparcours in Europa.
Onkruidverdelger uit jaren '70
Glyfosaat werd in de jaren ’70 op de markt gebracht door Monsanto. In 2018 werd Monsanto overgenomen door Bayer. Zo'n 750 producten, verkocht in meer dan 130 landen, bevatten glyfosaat. Het wordt op grote schaal in de landbouw gebruikt en het is de meest voorkomende actieve stof in onkruidverdelgers.
Glyfosaat is vooral gekend via de vroegere merknaam Roundup. In België mogen particulieren sinds 2018 geen glyfosaathoudende producten meer gebruiken. Professionele gebruikers waaronder landbouwers en tuinaannemers mogen dit wel. In Nederland is het anders: landbouwers en particulieren mogen de stof gebruiken, andere professionals zoals hoveniers niet.
Hobbelig parcours: Monsanto papers
In 2002 kreeg glyfosaat in de Europese Unie een wettelijke erkenning voor een periode van 15 jaar, tot 2017. Voor afloop van deze periode dienden de fabrikanten van glyfosaat een aanvraag in voor een verlenging. De beoordeling van deze aanvraag wordt in de Europese Unie uitgevoerd door bevoegde instanties gecoördineerd door het Europees Voedselagentschap (EFSA).
In 2015 klasseerde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC, een agentschap van de Wereldgezondheidsorganisatie) na analyse van meer dan duizend onafhankelijke studies, glyfosaat als mogelijk kankerverwekkend voor mensen. Later in 2015 besluit EFSA dat het onwaarschijnlijk is dat glyfosaat kanker veroorzaakt bij mensen. De tegenstrijdige uitspraken van deze instellingen leiden tot een debat die tot vandaag nog niet beslecht is.
In dit klimaat werden de lidstaten begin 2016 opgeroepen om te stemmen over de verlenging. Er werd geen meerderheid behaald. De stemming werd meermaals uitgesteld. Eind 2017 was het verdict er: de nieuwe toelatingstermijn voor glyfosaat werd ingekort naar 5 jaar. Ondertussen dook een nieuw element op: de Monsanto papers. In 2017 lekte uit dat Monsanto jarenlang academici en onderzoekers inschakelde om wetenschappelijke studies te schrijven om de schadelijke effecten van glyfosaat te verzwijgen of te minimaliseren.
In navolging hierop behaalde het Europees burgerinitiatief ‘Ban glyfosaat’ de benodigde 1 miljoen handtekeningen. De burger gaf een duidelijk signaal aan het beleid. Toch stemden eind 2017 18 lidstaten voor de nieuwe verlenging, 9 lidstaten stemden tegen en 1 land onthield zich. De stof werd dus opnieuw voor 5 jaar toegelaten. België stemde tegen een verlenging van glyfosaat. Nederland stemde voor.
En nu?
Op 15 december 2022 loopt de huidige toelating van glyfosaat af. Verschillende fabrikanten van glyfosaat, onder leiding van Bayer, dienden in 2020 een aanvraag in om de erkenning opnieuw te verlengen. Dit betekende de start van een nieuwe toelatingsprocedure. EFSA en ECHA bekeken samen met verschillende experten uit de lidstaten het dossier en lanceren nu een publieke consultatie op hun ontwerpbeoordeling. EFSA kwam 2 maand geleden nog onder vuur te liggen in het kader van de vorige beoordeling.
Velt pleit voor het stopzetten van de erkenning van glyfosaat in 2022. Er zijn heel wat wetenschappelijke studies die de schade voor gezondheid en leefmilieu aantonen. Biologische landbouwers tonen al vele jaren dat het zonder kan. De stem van de 1 miljoen Europese burgers die pleiten voor een verbod op synthetische pesticiden met het burgerinitiatief ‘Red bijen en boeren’ moet gehoord worden. Velt benadert op dit moment actief wetenschappers om sterke argumenten aan te reiken in de publieke consultatie van EFSA. Verder willen we samen met jullie het komende jaar onze stem laten horen bij de bevoegde Belgische en Nederlandse ministers. Wordt dus vervolgd!
