De natuur kent geen onkruiden. Ze kent alleen planten die groeien op plaatsen waar ze de ideale omstandigheden vinden. In de natuur komt onbegroeide grond niet voor. Grond die bloot ligt droogt uit door te veel zon, verdicht door flinke regenbuien of verdwijnt met wind en regen. Groeien er planten op, dan is hij beschermd. Daar zorgt de natuur voor. Overal waar we harken, spitten, ploegen of stoeptegels leggen, zal de natuur proberen de bodem te bedekken met planten. De probleemoplossers bij uitstek zijn snelgroeiende eenjarigen (of 'onkruiden') die niet veeleisend zijn.
Wat vinden we van onkruid?
Gras op de stoep vinden we vuil, maar gras in het gazon is prima. Hoe we over een bepaalde plant denken, hangt af van de situatie. Een plant is dus niet altijd en overal onkruid. We spreken daarom beter van gewenste en ongewenste plantengroei.
Hoe vermijd je onkruid?
Kies voor planten die je leuk vindt, dan krijgen ongewenste planten geen kans. Deze methode werkt prima in het gazon, in de bloemenborder of tussen de struiken. Alleen op het terras, het tuinpaadje of de oprit gaat deze werkwijze niet op. Daar wil je géén plantengroei. Manieren om geen ongewenste kruidgroei te hebben in de tuin? Bedek de bodem met gewenste planten. In de moestuin kun je naakte bodem niet vermijden. Bedek daarom de bodem met een mulchlaag (zoals grasmaaisel).
Voorbeelden
Boomspiegel in gazon
- Je gazon groeit niet goed in de schaduw van bomen. Wat je krijgt zijn kale plekken in het gazon.
- Je kiest beter voor een onderbegroeiing met schaduwplanten, aangepast aan de lichtinval onder de boom.
Kale plekken onder trampoline
- Je gazon groeit niet goed in de schaduw van een trampoline. Ook hier krijg je kale plekken in het gazon.
- Op een geharkte bodem zal je altijd snel spontane kruidgroei krijgen. De natuur laat nooit een stukje bodem onbedekt voor lange tijd.
Een zonneborder aanplanten en onderhouden
Stop met harken tussen eenzame planten. De natuur zal continu proberen dit stukje onbedekte bodem te bedekken. Doe dat liever zelf met gewenste planten. Zorg voor een mooie gesloten border.
De eerste jaren na aanplant wied je meerdere keren per seizoen. Er groeien grassen tussen de bloeiende planten. Die wied je weg. Na drie jaar is je border dichtgegroeid, waardoor het wieden beperkt is tot 3 à 4 keer per seizoen.
Een zonneborder leg je aan in de volle zon. Welke planten je het best kiest, hangt af van het bodemtype dat je hebt in de tuin en de bloeihoogte die je wilt. Zorg voor een geschikte plantdichtheid vanaf de aanplant: 3 tot 5 planten per m². Zo bedekken de planten al na één seizoen het hele plantvak. Je moet dan maar een seizoen intensief wieden.
Na twee tot drie jaar is de border volledig dichtgegroeid en heb je nog minder werk: ongeveer 3 keer wieden per seizoen. Wieden wil zeggen dat je de ongewenste plantengroei verwijdert. In de zonneborder zullen dat vooral grassen zijn. Trek ze uit of snijd ze af met een mes of sikkel. Paardenbloemen, ridderzuring en akkerdistel hebben flinke penwortels. Die steek je uit met een penwortelsteker.
Vergeet de ijle border met één plantje per meter en blote, geharkte grond ertussen. Blote grond is fout. Het is niet de bedoeling dat je blijft harken in een border. Een border moet dichtgroeien. Als jouw border nog kale grond vertoont, is nu het moment aangebroken om bij te planten. Een border leg je aan in april. Ook gaatjes opvullen doe je dan. Hier vind je hulp om de juiste planten te kiezen voor jouw border: www.velt.nu/plantenzoeker
Een schaduwborder aanplanten en onderhouden
Stop met harken tussen eenzame planten. De natuur zal continu proberen dit stukje onbedekte bodem te bedekken. Doe dat liever zelf met gewenste planten. Zorg voor een mooie gesloten border.
Een schaduwborder ligt in de schaduw en is geïnspireerd op een bosrand. De plantenkeuze is afhankelijk van het bodemtype:
- Op lichte grond (zand): gewone eikvaren (Polypodium vulgare), mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas), judaspenning (Lunnaria annua), hondsdraf (Glechoma hederacea)
- Op matige gronden (zandleem en leem): mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas), salomonszegel (Polygonatum multiflorum), judaspenning (Lunnaria annua), bosaardbei (Fragaria vesca), hondsdraf (Glechoma hederacea), maarts viooltje (Viola odorata), ruig
- Op zware gronden (klei): hondsdraf (Glechoma hederacea), ruig klokje (Campanula trachelium), salomonszegel (Polygonatum multiflorum)
De eerste jaren na aanplant wied je meerdere keren per seizoen. Na drie jaar is je border dichtgegroeid, nu is het wieden beperkt tot een keer per seizoen. Een schaduwborder vraagt weinig beheer.
Een schaduwborder straalt de sfeer uit van een open plek in het bos. De plantenkeuze is afhankelijk van de bodem. Zorg ook hier voor een juiste plantdichtheid vanaf de aanplant: 3 tot 5 planten per m². Je planten bedekken dan al na enkele seizoenen het hele plantvak en je hoeft dus niet veel meer te wieden. Een schaduwborder vraagt weinig beheer: een tot twee keer wieden per seizoen. Je zult vooral zaailingen van bomen moeten weghalen (berk, esdoorn, eik). Doe dat minstens een keer per jaar. Anders worden ze te groot om ze met de hand uit te trekken.
Ook in de schaduwborder moet de bodem bedekt zijn. Hier vind je hulp om de juiste planten te kiezen voor jouw border: www.velt.nu/plantenzoeker
Onder bomen en struiken
- Stop met harken onder bomen en struiken. Onder een enkele boom in je gazon, kun je een boomspiegel aanplanten (zie bovenaan deze pagina).
- In een bosje kun je een onderbegroeiing aanplanten.
- Laat de struik uitgroeien tot zijn natuurlijke vorm. Sommige struiken bedekken door hun vorm netjes de bodem. Parasolvormige struiken laten ruimte voor een kruidlaag. Plant die aan.
Een struikengordel waarin struiken volledig mogen uitgroeien, zorgt voor diversiteit in de tuin. Allerlei dieren vinden er voedsel en een schuilplaats. Onder andere heel wat beestjes die ongewenste gasten zoals bladluizen en rupsen onder controle houden. Maak de plantafstand tussen de struiken groot genoeg, opdat de struik volledig kan uitgroeien. De struikengordel vormt dan een mooi geheel en bedekt de bodem met schaduw en een strooisellaag.
Het duurt wel enkele jaren voor het zover is. Zolang de struiken nog geen gesloten kruin vormen, valt er licht op de bodem en zullen er planten groeien. Gewenste plantengroei voorkomt ook hier weer de ongewenste. Planten die je zelf uitkiest, zijn heel wat mooier dan een geharkte naakte bodem.
Je kunt eenjarigen inzaaien. Die groeien snel en geven een vrolijk beeld. Natuurlijk kun je ook voor vaste planten kiezen onder je houtgewassen. De eerste jaren zullen dat planten zijn die van de zon houden. Naarmate de struiken en bomen groeien, vermindert het zonlicht op de bodem. De zonminnende planten zullen verdwijnen. Plant dan schaduwminnende planten of behoud de spontane plantengroei. Hier vind je hulp om de juiste planten te kiezen voor jouw tuin: www.velt.nu/plantenzoeker
Kort grasland
Gras is een plant die van zon houdt. Een mooi gazon hoeft niet alleen maar uit gras te bestaan. Er duiken vanzelf planten op die er goed tegen kunnen dat je ze maait of erover loopt. Witte klaver, madeliefje of gewone brunel bijvoorbeeld. Zo’n gemengd gazon is net zo bruikbaar en mooi als een gazon van uitsluitend grassen. Bovendien vraagt het minder werk. Klaversoorten bloeien lang en brengen daardoor ook nog eens kleur in het gazon.
Mos in gazon in de schaduw?
Ligt je gazon in de schaduw van een muur of onder een boom, dan zal het er minder mooi uitzien. Gras is immers een zonminnende plant. Schaduw is erg geschikt voor mos en dus neemt dat de plaats in van gras. Kies op schaduwplekken voor een mooie schaduwminnende border, met bijvoorbeeld bosanemoon of de fraaie vrouwenmantel.
Onder een trampoline verdwijnt het gazon langzaamaan, omdat er te weinig licht is. Bemesten en mossen verwijderen helpt niet, want het lichtprobleem blijft. Houd dus rekening met de groeiomstandigheden onder de trampoline. Je kunt het gazon eronder beter vervangen door niet al te hoge, schaduwminnende planten. Een goede bodemdekker voor de schaduw is de rotsooievaarsbek.
Mos in gazon in de zon, op zandgrond?
Woon je op zandgrond? Dan is mos in je gazon normaal. Op zandgrond groeit het gras wat ijler. Mos krijgt daardoor meer kansen. Leer leven met mos. Het is mooi. Houd je er echt niet van, haal dan de grote stukken mos weg en zaai opnieuw gras in op de kale plekken.
Mos in een gazon in de zon, op verdichte bodem?
Woon je niet op zandgrond, blijft het water staan na een regenbui en zie je veel madeliefjes, weegbree en kruipende boterbloem? Dan is de bodem verdicht. Er werd waarschijnlijk al flink gespeeld op dit gazon. Door te beluchten verhelp je het probleem. Neem een woelvork of spitvork, steek die in de grond en beweeg wat heen en weer. Zo kan er meer lucht in de grond.
Tip: op zoek naar meer info over ecologisch tuinieren? Heel wat Velt-afdelingen organiseren in België en Nederland workshops. Ontdek het aanbod: www.velt.nu/activiteitenkalender. Daarnaast organiseert Velt ook de lezing Pesticidevrij tuinieren, specifiek voor overheden, vormingsinstellingen, scholen en bedrijven.
Lezing pesticidevrij tuinieren
Tegen 2025 wil Velt alle pesticiden uit de winkelrekken. Doe het dus zonder!
Maar hoe pak je je tuin pesticidevrij aan? Hoe zit het met biologische bestrijdingsmiddelen? Wat kan je preventief doen? En wat als er toch onkruid of plagen optreden?
Deze theorieles geeft je massa’s tips om je verhardingen, (stads)tuin en moestuin aan te leggen en te onderhouden zonder pesticiden. Het geeft je ook een andere kijk op (on)kruiden en suggesties over hoe je te werk kan gaan als je je buur wil overtuigen om geen pesticiden meer te gebruiken. Voorkennis is niet vereist.
> Klik hier voor meer informatie
